Δημοτικές Εκλογές 2019: Λιγότερο από ένας μήνας απομένει ως τις εκλογές της 26ης Μαΐου και τα διλήμματα των ψηφοφόρων έρχονται σιγά-σιγά στην επιφάνεια.
Οι υποψήφιοι εντείνουν τις επικοινωνιακές τους κινήσεις, στην προσπάθειά τους να επηρεάσουν θετικά όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του εκλογικού σώματος. Εκείνο, στη συνέχεια, καλείται να αποφασίσει μεταξύ κομματικών συνδυασμών, «ανταρτών» ή ανεξάρτητων κινήσεων.
Στο προεκλογικό σκηνικό «συμμετέχουν» πλέον ενεργά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς οι υποψήφιοι χρησιμοποιούν κάθε τρόπο να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο: από μηνύματα και τηλεφωνήματα, μέχρι επισκέψεις σε λαϊκές αγορές και καφενεία.
Στο τέλος, λίγα βήματα πριν την κάλπη, στο μυαλό του ψηφοφόρου έρχονται ακόμη και τηλεοπτικά πρόσωπα, τραγουδιστές, ηθοποιοί ή ποδοσφαιρικές ομάδες. Δεν είναι λίγοι και εκείνοι που αποφασίζουν να ψηφίσουν κάποιον ή κάποια που το όνομά τους αρχίζει από “α”, “β”, “γ” ή “χ”, “ψ”, “ω”, επιβεβαιώνοντας όσους υποστηρίζουν ότι μπορεί μεν οι πολίτες να ξέρουν ποιον επιλέγουν για δήμαρχο ή περιφερειάρχη, ωστόσο δεν γνωρίζουν καθόλου τους συμβούλους που θα συγκροτήσουν το συμβούλιο που θα λαμβάνει τις αποφάσεις στον τόπο τους.
Δημοτικές Εκλογές 2019: Πρόσωπο, κόμμα και προγραμματικά χαρακτηριστικά
«Σε γενικές γραμμές, το εκλογικό σώμα επηρεάζεται από τρεις παράγοντες: το πρόσωπο, το κόμμα που το υποστηρίζει και τα προγραμματικά χαρακτηριστικά μιας υποψηφιότητας», εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεόδωρος Χατζηπαντελής.
Ο ίδιος διευκρινίζει ότι η βαρύτητα κάθε παράγοντα διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος των εκλογών και υπογραμμίζει ότι στις αυτοδιοικητικές εκλογές τα προσωπικά χαρακτηριστικά του υποψηφίου είναι σαφώς πιο ενισχυμένα. Αυτό, κατά τον κ. Χατζηπαντελή συμβαίνει περισσότερο στις δημοτικές εκλογές και λιγότερο στις περιφερειακές που προσομοιάζουν περισσότερο στις εθνικές εκλογές.
Παρόλα αυτά και στα προσωπικά χαρακτηριστικά του υποψηφίου παρατηρούνται διαφοροποιήσεις. «Τα προσωπικά χαρακτηριστικά του φύλου και της ηλικίας επηρεάζουν περισσότερο τους ανθρώπους που δεν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και σχέση με την πολιτική ενώ τα πολιτικά χαρακτηριστικά ενός υποψηφίου επηρεάζουν τους ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την πολιτική. Στο ενδιάμεσο βρίσκονται τα κοινωνικά – επαγγελματικά χαρακτηριστικά του υποψηφίου που ‘συγκινούν’ όσους δεν επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολιτική αλλά νοιάζονται για τις εκλογές και το τι συμβαίνει γύρω τους», σχολιάζει ο κ. Χατζηπαντελής.
Αποκαλύπτει, παράλληλα, και τη συσχέτιση της επίδρασης που έχει ένα πρόσωπο στο εκλογικό σώμα με την πολιτική ιδεολογία των ψηφοφόρων. «Οι άνθρωποι που βρίσκονται στο φάσμα της ιδεολογίας από τα αριστερά προς το κέντρο επηρεάζονται περισσότερο από τα πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των υποψηφίων ενώ εκείνοι που βρίσκονται ανάμεσα στη δεξιά και το κέντρο επηρεάζονται περισσότερο από τα προσωπικά και τα πολιτικά χαρακτηριστικά. Είναι κάτι που το ξέρουμε εδώ και πολλά χρόνια», προσθέτει.
Δημοτικές Εκλογές 2019: Μεγαλύτερη απεξάρτηση από τις κομματικές γραμμές
Τη σημασία του κομματικού προσανατολισμού υπογραμμίζει και ο ομότιμος καθηγητής πολιτικής Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δημοσθένης Δώδος, παρά το γεγονός ότι, όπως λέει, «η απεξάρτηση από τις κομματικές γραμμές και την κομματική νομιμοφροσύνη είναι μεγαλύτερη τα τελευταία χρόνια σε σχέση με το παρελθόν».
«Κατ’ αρχάς, υπάρχει ένας αριθμός ψηφοφόρων που ψηφίζει κομματικά. Ωστόσο, επειδή στις δημοτικές εκλογές συμβαίνει – όπως και τώρα – να μην υπάρχουν αμιγή κομματικά ψηφοδέλτια, με την έννοια ότι υπάρχουν και οι λεγόμενοι ‘αντάρτες’, δίδεται στον εκλογέα μια δυνατότητα να εκφραστεί επί του προσώπου του υποψήφιου δημάρχου, έστω κι αν αυτός δεν έχει το χρίσμα ή τη βούλα του κόμματος», αναφέρει ο κ. Δώδος.
Δημοτικές Εκλογές 2019: Η προεκλογική εκστρατεία αλλιώς
Στο μεταξύ, οι συνθήκες και ο τρόπος διεξαγωγής της προεκλογικής εκστρατείας των υποψηφίων φαίνεται να έχουν αλλάξει. Δεν παρατηρούνται πλέον οι μεγάλες συγκεντρώσεις στις οποίες ο κόσμος γέμιζε τεράστιες πλατείες αλλά επικρατεί το μοντέλο των επισκέψεων των υποψηφίων στις γειτονιές, σε καφέ και σε σπίτια.
«Έχουμε πολλά χρόνια να δούμε κεντρική εκδήλωση σε πλατεία ή γήπεδο στις αυτοδιοικητικές εκλογές», σημειώνει ο κ. Χατζηπαντελής, ενώ ο κ. Δώδος σχολιάζει: «Πριν από είκοσι χρόνια ο υποψήφιος γυρνούσε στις λαϊκές και πήγαινε απρόσκλητος στα καφενεία. Τώρα οι υποψήφιοι οργανώνουν επισκέψεις σε καφέ όπου καλούν πολίτες και φίλους για να συζητήσουν μαζί».
Την ίδια στιγμή, εκλογικό κλίμα επικρατεί και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ανακοινώσεις υποψηφιοτήτων και δημοσιεύσεις μηνυμάτων εκλογικού περιεχομένου.
«Προφανώς το γεγονός ότι μέσω Facebook κάποιοι είναι φίλοι με κάποιους άλλους τους οποίους δεν γνωρίζουν, πιθανόν να τους παρακινεί να ψηφίσουν έναν ‘φίλο’ υποψήφιο. Παρόλα αυτά δεν νομίζω ότι παρακινεί το εκλογικό σώμα να ψηφίσει κάποιον φίλο, ο οποίος είναι σε αντίθετο συνδυασμό από αυτόν που υποστηρίζει» σχολιάζει.
Ο κ. Χατζηπαντελής εκτιμά πάντως μόλις στο 10% με 12% το ποσοστό της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αναφορικά με την πολιτική. «Κυρίως οι χρήστες του Facebook το χρησιμοποιούν για το λόγο για το σκοπό που έχει φτιαχτεί, δηλαδή για να διατηρούν επαφή με φίλους και να ενημερώνονται για κοινωνικά γεγονότα. Για την πολιτική δεν το πολυχρησιμοποιούν ούτε δίνουν και μεγάλη σημασία σε όσα δημοσιεύονται από πλευράς αξιοπιστίας», τονίζει.
Δημοτικές Εκλογές 2019: Νέα δεδομένα με την απλή αναλογική
Νέα δεδομένα στην εκλογική διαδικασία αλλά και στα αποτελέσματα που θα έχει αυτή φέρνει, άλλωστε, η απλή αναλογική.
«Οι φετινές εκλογές έχουν την ιδιαιτερότητα ότι δεν ισχύει πλέον αυτό που συνέβαινε στο παρελθόν, ότι ‘σταυρώναμε’, δηλαδή, τον φίλο μας, έστω και αν ήταν σε διαφορετικό ψηφοδέλτιο από εκείνο που εκφράζει τις απόψεις μας. Η προοπτική που υπήρχε ήταν έτσι κι αλλιώς στον δεύτερο γύρο να ψηφίσουμε το ψηφοδέλτιο της καρδιάς μας. Φέτος η κάθε ψήφος στον πρώτο γύρο μετρά για τον προσδιορισμό του αριθμού των δημοτικών συμβούλων που θα εκλέξει κάθε συνδυασμός, λόγω απλής αναλογικής. Αυτό συνιστά και μια πιο γνήσια έκφραση της βούλησης του ψηφοφόρου», υπογραμμίζει ο κ. Δώδος.
Για προβλήματα λειτουργίας των Δήμων, κάνει, ωστόσο, λόγο ο κ. Χατζηπαντελής καθώς, όπως αναφέρει, «δεν ξέρουμε πώς θα συγκροτηθούν τα δημοτικά και τα περιφερειακά συμβούλια, λόγω του μεγάλου πλήθους των υποψηφιοτήτων».
«Έχουμε καιρό ακόμη, θα δούμε τι θα γίνει στην πράξη», προσθέτει.
Σχετικά με την ψήφο των 17χρονων, και οι δύο καθηγητές συμφωνούν ότι δεν αλλάζει ουσιαστικά κάτι, καθώς, γενικά, σε όλες τις εποχές οι νεότεροι άνθρωποι έχουν λιγότερες προσλαμβάνουσες παραστάσεις για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, σε σχέση με μεγαλύτερους που ενδιαφέρονται με την πολιτική, λόγω της σχέσης τους με το εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο είναι ενταγμένοι.
Όσο για το ποσοστό της αποχής, ο κ. Χατζηπαντελής εκτιμά ότι η συμμετοχή στις εκλογές στην Ελλάδα δεν έχει πολύ μεγάλες διαφοροποιήσεις, όμως τα ποσοστά της αποχής εμφανίζονται εσφαλμένα μεγάλα, εξαιτίας των εκλογικών καταλόγων στους οποίους εμφανίζονται περισσότεροι εγγεγραμμένοι από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
«Με βάση την απογραφή στην Ελλάδα υπάρχουν 10 εκατομμύρια άνθρωποι, 8 εκατομμύρια πάνω από 17 ετών. Στην πραγματικότητα όμως ο αριθμός των εκλογέων είναι 8 εκατομμύρια και η συμμετοχή φτάνει τα 6 εκατομμύρια καθώς υπάρχουν εγγεγραμμένοι που είτε έχουν φύγει από την Ελλάδα και δεν έχουν επιστρέψει ποτέ είτε έχουν πεθάνει και κανείς δεν έχει δηλώσει τον θάνατό τους», σημειώνει.
Τονίζει, τέλος, την ανάγκη εκσυγχρονισμού της εκλογικής νομοθεσίας, ώστε να σταματήσει το σύστημα των ετεροδημοτών και να υπάρξει επιστολική ψήφος.
Δημοτικές Εκλογές 2019: Όσα πρέπει να γνωρίζει ο ψηφοφόρος
Στο μεταξύ, σε κυκλοφορία δόθηκε η «βίβλος» των αυτοδιοικητικών εκλογών, με την έκδοση δύο πολυσέλιδων εγκυκλίων που λύνουν σειρά διαδικαστικών θεμάτων τόσο για τους ψηφοφόρους όσο και για τους επίδοξους τοπικούς άρχοντες σε περιφέρειες, δήμους και τοπικές κοινότητες.
Μέσα στις 290 σελίδες τους διευκρινίζονται θέματα όπως:
- Ημερομηνία εκλογών: Ο πρώτος γύρος θα διεξαχθεί μαζί με τις ευρωεκλογές, στις 26 Μαΐου 2019. Ο δεύτερος γύρος στις 2 Ιουνίου 2019, για όσους δήμους και περιφέρειες δεν υπήρξε υποψήφιος που συγκέντρωσε το 50% συν 1 ψήφο.
- Απλή αναλογική: Με βάση τον «Κλεισθένη» (Ν. 4555/2018) θα ισχύσει σύστημα απλής αναλογικής. Δηλαδή, εκείνος που θα εκλεγεί δήμαρχος ή περιφερειάρχης δεν θα έχει αυτόματα πλειοψηφία 60% στο συμβούλιο. Το πλήθος των συμβούλων εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το ποσοστό που έλαβε ο συνδυασμός την πρώτη Κυριακή.
- Παράδειγμα κατανομής: Εάν διεκδικήσουν έναν δήμο με 21 δημοτικούς συμβούλους έξι συνδυασμοί και λάβουν συνολικά 3.580 έγκυρες ψήφους: Ο Συνδυασμός Α’ με 1.052 ψήφους θα κερδίσει 6 έδρες αντί 13 που θα έπαιρνε με το προηγούμενο σύστημα. Ο Συνδυασμός Β’ με 874 ψήφους, 5 έδρες αντί για 3. Ο Συνδυασμός Γ’ με 657 ψήφους, 4 έδρες αντί για 2. Ο Συνδυασμός Δ’ με 656 ψήφους, 4 έδρες αντί για 2. Ο Συνδυασμός Ε’ με 181 ψήφους, 1 έδρα όπως και πριν. Ο Συνδυασμός ΣΤ’ με 160 ψήφους λαμβάνει με την απλή αναλογική 1 έδρα αντί για καμία με τον «Καλλικράτη». Ολα τα παραπάνω προκύπτουν με βάση το εκλογικό μέτρο και τα αδιάθετα υπόλοιπα, καθώς δεν υπάρχει «μπόνους» για τον πρώτο.
- Θητεία: Επανέρχεται η τετραετής διάρκεια στη θητεία δημοτικών και περιφερειακών Αρχών, αντί της πενταετίας που επιχείρησε ο «Καλλικράτης».
- Ηλικία εκλογέων: Για πρώτη φορά εισάγεται το δικαίωμα του εκλέγειν στους νέους 17 ετών, δηλαδή σε όσους γεννήθηκαν μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2002. Η ψήφος στους 17άρηδες δόθηκε με την απλή αναλογική, αλλά δεν είχε ως τώρα εφαρμοσθεί.
- Τοπικές κοινότητες: Τα όργανα διοίκησης των τοπικών κοινοτήτων εκλέγονται σε χωριστή τρίτη κάλπη με διαφορετικό ψηφοδέλτιο. Για κοινότητες με έως 300 κατοίκους, ο πρόεδρος εκλέγεται από ένα ψηφοδέλτιο ενιαίο. Για άνω των 300 κατοίκων κοινότητες, ο πρόεδρος εκλέγεται έμμεσα από τους συμβούλους της.
- Εκλογικά τμήματα: Θα διασπασθούν σε Α’ και Β’, για να μην προκύψουν μεγάλες καθυστερήσεις στις τέσσερις κάλπες. Στο ένα εκλογικό τμήμα θα μπουν οι κάλπες για δημοτικές-κοινοτικές και στο άλλο για περιφερειακές ευρωεκλογές. Εξαιρούνται τα τμήματα με πολύ λίγους εγγεγραμμένους ψηφοφόρους.
- Ευρωπαίοι πολίτες: Θα μπορούν να θέτουν υποψηφιότητα για το αξίωμα του δημάρχου και του προέδρου κοινότητας που έχει έως και 300 κατοίκους.
- Εξαίρεση: Από την υποχρεωτική άσκηση του εκλογικού δικαιώματος εξαιρούνται οι κάτοικοι του εξωτερικού, όσοι έχουν υπερβεί το 70ό έτος της ηλικίας τους και όσοι διαμένουν την ημέρα της ψηφοφορίας σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 χιλιομέτρων από το εκλογικό τμήμα στο οποίο ψηφίζουν.
- Σταυροί στο ψηφοδέλτιο: Για την εκλογή δημοτικών συμβουλίων μπαίνουν: Ενας σταυρός σε εκλογικές περιφέρειες µε 1 έως 3 έδρες. Τρεις σταυροί στους ενιαίους δήµους που δεν προέρχονται από συγχώνευση (π.χ. Νέα Σµύρνη). Τρεις σταυροί συν ακόµη ένας για µία από τις άλλες εκλογικές περιφέρειες που συνιστούν δήµους από συγχώνευση. Για τα κοινοτικά συµβούλια, δύο σταυροί εάν η κοινότητα είναι άνω των 300 κατοίκων ή ένας σταυρός για µικρότερη των 300 κατοίκων. Για περιφέρειες, ένας σταυρός εάν εκλέγονται έως τρεις σύµβουλοι, έως 2 σταυροί εάν εκλέγονται 4-7, έως 3 σταυροί εάν εκλέγονται 8-12, έως 4 σταυροί για άνω των 12 θέσεων.
- Κρίσιµες ηµεροµηνίες: Την Κυριακή 5 Μαΐου 2019 έληξε η προθεσµία για την δήλωση κατάρτισης συνδυασµού υποψηφίων στο αρµόδιο Πρωτοδικείο. Το Σάββατο 11 Μαΐου 2019 γίνεται η ανακήρυξη των συνδυασµών που θα είναι υποψήφιοι, αφού ελεγχθεί πρώτα πως πληρούν τις προϋποθέσεις. Εως το Σάββατο 18 Μαΐου 2019 µπορεί να υποβληθεί παραίτηση υποψηφίου. Εως την Παρασκευή 24 Μαΐου 2019 µπορεί να δηλωθεί αντικαταστάτης παραιτηθέντος ή αποβιώσαντος υποψηφίου. Εως το Σάββατο 18 Μαΐου 2019 και τρεις µέρες πριν από την ηµέρα επαναληπτικής ψηφοφορίας, δηλαδή έως την Πέµπτη 30 Μαΐου 2019, οι υποψήφιοι συνδυασµοί παραδίδουν αριθµό ψηφοδελτίων προσαυξηµένο 20% του αριθµού των εκλογέων.
- Ακυρο ψηφοδέλτιο: Χαρακτηρίζεται όταν έχει σηµειωθεί σταυρός προτίµησης µε χρώµα που είναι διαφορετικό από το καθορισµένο, έχει µορφή που διαφέρει από τα οριζόµενα στη σχετική υπουργική απόφαση και έχουν σηµειωθεί σε οποιαδήποτε πλευρά του λέξεις, φράσεις, υπογραµµίσεις, στίγµατα ή άλλα σηµεία. Επίσης, εάν βρεθεί µέσα σε φάκελο µαζί µε άλλα έγκυρα, άκυρα ή λευκά ψηφοδέλτια.
